معرق کاری

امیر حسین رحیمی امیر حسین رحیمی امیر حسین رحیمی · 1402/8/30 17:33 · خواندن 2 دقیقه

مُعَرَّق‌کاری یکی از صنایع دستی است که در آن قطعه‌های کوچک کاشی، چوب، فلز و مانند آن‌ها را بر اساس طرح و نقشه‌ی قبلی، در کنار هم روی یک سطح می‌چسبانند.‎ نتیجه معرق‌کاری معمولاً تصویری است که با چیدن منظم و هموار قطعات کوچک سنگ‌های یا چوب‌های رنگی یا سفال در کنار هم ساخته می‌شود.

فرهنگستان زبان فارسی برای معرق واژه پاره‌چین و معرق‌کاری، پاره‌چینی، را برگزیده است. در زبان‌های غربی برای این مفهوم کلمه «موزائیک» (به فرانسوی: Mosaïque) استفاده می‌شود که معنی روزمره موزائیک در زبان فارسی تفاوت دارد. موزائیک در فارسی به معنی کفپوشی است متراکم، در حقیقت یک جور بتن، که تراکم خود را یا از طریق فشار پرسی موزاییک پرسی یا از طریق لرزش موزاییک ویبره‌ای به دست می‌آورد و از ماسه، سیمان، سنگ‌دانه، پودر سنگ و آب در ابعاد و طرح‌های گوناگون تولید می‌شود.

معمولاً در معرق‌کاری از انواع چوب، صدف، فلزات، کانی‌ها، استخوان و موارد دیگر استفاده می‌شود. پس از انتخاب طرح و تفکیک اجزای آن، به دورگیری و انتقال نقشه بر روی تخته سه‌لا پرداخته، سپس قطعات را که می‌توان از چوب، صدف، فلزات، کانی‌ها و استخوان انتخاب شده باشد، توسط اره مویی بریده و در کنار هم بر روی تخته سه‌لا جفت و جور می‌کنند، مانند: قطعات تکمیل کنندهٔ پازل.

سپس برای حفاظت، براق و زیباتر شدن کار به آن پلی‌استر زده و آن را از تخته سه لایی جدا کرده و روی سطح مسطح می‌چسبانند. در آخر دور کار را با زوار چوبی می‌بندند تا کادر آن تکمیل شود.

 

هنر پاره‌چینی از دیرزمان شناخته شده بود و تا به امروز نیز کاربرد دارد. در میان‌رودان و مصر باستان نوعی پاره‌چین در اندازه‌های کوچک و برای مصارف تزئینی و زینتی ساخته می‌شد ولی رومیان آن را چون یک قالب هنری همپایهٔ دیوارنگاری به کار می‌بردند. ساخت معرق‌ها توسط هنرمندان صدر مسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی به اوج شکوفایی خود رسید. (مثلاً موزائیک‌های کلیسای سان وتیله در راونا)